Billy Wilder: Tabuları Yıkan Adam

Her sinemaseverin favorisi olan bir tür ya da ülke sineması mutlaka vardır. Uzakdoğu sineması, müzikaller, korku filmleri, İtalyan yeni gerçekçiliği, Fransız yeni dalgası, tarihi savaş filmleri, klasik Hollywood ve tabii ki kara filmler. Yazmakla bitmeyecek uzunca bir liste… Bunlardan bazılarına ise yön veren yönetmenler vardır. Kimi yönetmenler için bazı türleri ortaya çıkardığı bile söylenir. Komedi filmlerinin ustası Charlie Chaplin, korku sinemasına yön veren adam Alfred Hitchcock ve yeni gerçekçiliği başlatan Vittorio De Sica gibi örnekler çoğu sinemaseverin malumudur. İşte, bu isimlerden birisi de ana akım Hollywood’un bazı tabularını yıkan, kendinden sonraki yönetmenlere ilham kaynağı olan, birçok başyapıta imza atan ve kara film türünün dinamiklerini oluşturan Billy Wilder’dir. Sadece kara film türüne verdiği katkılar bile onun gelmiş geçmiş en büyük yönetmenlerden biri olması için yeterlidir.

Wilder sineması birçok tabuyu yıkma görevi üstlenmiştir. Wilder, cinsel kimlik ve rolleri açıkça ifade etmekten ve onlarla oynamaktan, bir nevi tersyüz etmekten çok hoşlanır. Filmlerinde erkeğin yeri ve kadının rolü oldukça cesur bir şekilde değişmiştir. Femme Fatale haline dönüşen kadın karakterler, en çok ivmeyi Wilder’ın sinemasında göstermişti. Erkeklerin kadın kılığına girdiği, kadınların acımasızlaştığı rol değişimlerine rastlamak artık olağandı. Bunun yanı sıra, fahişelik ve alkolizm gibi çekinilen, perdeye yansıtmaktan korkulan olgular ise yine Wilder sinemasında kendine çokça yer bulmaya başladı. Bu anlamda Wilder, sinema dünyasına değişik bir bakış açısı kazandırmış ve diğer sinemacılara cesareti aşılamıştır. Bu tavrı ve başarısı, Akademi tarafından da normalde beklenmeyecek ölçüde takdir ve bol Oscar ile taçlandırılmış, onlar tarafından bile (ki o yıllarda oldukça muhafazakar olarak bilinirler) oldukça yenilikçi ve çığır açan bir sinema olarak kabul görülmüştür. Değişik kategorilerde yirminin üzerinde adaylığı ve kazandığı altı Oscar mevcuttur.

Wilder’in 1944 yılında çektiği Double Idnemnity, kara filmin öncü yapımlarından hatta en başı çekenlerinden biri olarak kabul edilir. Suç barındıran olay örgüsü, öldüren kadın figürü, para hırsı ve aşk etrafından dönen aldatmacalı hikayesi ile tam bir kara film başyapıtı… Sadece bu anlamlar da değil, teknik açıdan da öncü bir film. Kara film türüne en büyük katkılarından biri dış ses kullanımı ve kontrastlı ışık tercihidir. Atmosfer kurabilme ve karakter odaklı hikayeler için bu iki özellik çok önem taşır. Hala kullanılan teknikler olması ile de önemi kat be kat artmıştır. Karakterlerin, bazen gergin, bazen hüzünlü ve çoğu zaman da alaycı halini dış ses ve kontrastlı ışık kullanarak aktarma tercihi Wilder sayesinde birer kara film tekniği olarak sinema literatürüne geçmiştir.

Anti kahraman olgusunu da bizlere ciddi manada ilk aşılayanlardan biri yine Wilder’dir. Bunu yaparken de sinema dahil her sektörü kullanabilir, kullanmıştır da. Medya eleştirisi de vardır, bir fahişenin hayatı da… Gangsterler de işin içine girer, müzisyenler de… Çoğu başarısızlıkla sonuçlanan bir yığın portre… Hatta, Sunset Boulevard filminde, içinde bulunduğu Hollywood’a öyle keskin göndermelerde bulunmuştur ki bu her yönetmenin hele de o dönemde cesaret edebileceği bir şey değildir. Tüm bunlara rağmen, ne ilginçtir ki birçokları tarafından Wilder, romantik komedilerin usta yönetmeni olarak bilinir. Bir nevi “Aşk Filmlerinin Unutulmaz Yönetmeni”. Marilyn Monroe, Tony Curtis, Jack Lemmon, Audrey Hepburn gibi yıldızların rol aldığı popüler filmler… Tabii o türün de en iyilerine imza atmayı başardı. Mesela, Some Like it Hot, sinema tarihinin en bilinen, en çok taklid edilen ve en başarılı komedi filmlerinden biri olarak kabul görür. Kısacası usta, her türün altından başarı ile kalkabilmiş ve başyapıtlar kazandırmış ender sinemacılardan biridir. 95 yıllık ömründe az denebilecek ama hepsi öz filmler yapmış, sinema dünyasına çok önemli bir miras hediye etmiştir.

Mutlaka Görülmesi Gereken 5 Billy Wilder Filmi

1- Double Indemnity, 1944